De laatste takken gaan de versnipperaar in. Vanaf links Paul, Sjoert-Jan en Sjabbe.
Schillenboer in ruste Sietse Siegers heeft voortaan vrij uitzicht op de Onderdendamsterweg in Winsum. De drie kastanjebomen voor zijn huis zijn geveld. Ze leden aan de kastanjebloedingsziekte.
Op een ochtend in november halen Sjabbe Datema en Sjoert-Jan van der Veen de takkenhoop weg. Alles gaat in de versnipperaar. Sjabbe (Mensingeweer) heeft samen met zoon Robin en stiefzoon Sjoert-Jan (beiden Eenrum) een loonbedrijf en boomrooierij.
Paul Datema (´geen familie, ja misschien hééél verre´) rooide de bomen een week eerder al voor zijn oud-oom Sietse. De Tinallinger komt langs om een handje te helpen. ´Ik was laatst bij Sietse op de koffie en toen vroeg hij mij of ik de bomen wilde weghalen. Dat heb ik samen met iemand gedaan die het hout wel kon gebruiken voor zijn kachel.´
De inmiddels 85-jarige Sietse was maar liefst 70 jaar lang schillenboer in Winsum.
Een wit schilderspak aan, een blauwe muts op het hoofd. Klaas Pieterman (76) is op een maandagmorgen begonnen aan een flinke klus: het schilderen van het sierhek voor de pastorie in Niekerk.
´Drie weken duurt het, weet ik nog van de vorige keer. Als het weer tegenzit, is het misschien pas volgend jaar klaar. Het is geen haastklus, ik doe rustig aan. Het moet goed gebeuren. Haasten heeft geen zin.´ *
Domie noemt iedereen hem. Op zijn zeventigste ging hij – na vijf jaar uitstel – met emiritaat, maar zes jaar later staat hij vrijwel elke zondag nog op de kansel, al dan niet in een Grunneger Dainst. ´Gisteren stond ik in Ten Boer, een zondag eerder in Uithuizermeeden en komende zondag in Uithuizen. De planning daarna weet ik niet. Sinds maart steeds voor maximaal dertig bezoekers, maar de diensten zijn ook online te volgen.´
Nog een klein stukje verven, dan is het twaalf uur: etenstijd. ´Ik ben een man van regelmaat.´
Met pensioen zijn en toch elke zondag aan de bak. ´In gewoon Nederlands heet dat een snabbel´, zegt hij lachend. ´Anders kon ik net zo goed op bed blijven liggen. Nee hoor, het is de combinatie, ik vind het nog altijd prachtig om te doen.´
´Dominee ben je voor je leven. Dat houdt nooit meer op. Of je moet ondeugend zijn, dan zetten ze je uit je ambt. Tot dusverre ben ik dat niet geweest, maar je weet natuurlijk niet wat er in het donker gebeurt…´
Het kost hem geen enkele moeite om onderwerpen voor zijn preken te vinden. ´Tijden veranderen, het gaat erom: hoe kun je je als mens een beetje handhaven in de wereld van vandaag. Ik kom tijd tekort: er spelen zoveel interessante zaken. Die malle Trump bijvoorbeeld. En de zeespiegelstijging. We verzuipen hier nog een keer. De stijging was 2 millimeter per jaar en dat is al verdubbeld. Ik probeer in mijn preken altijd de actualiteit aan te snijden. Wij leven niet meer in de tijd van het zichten zoals we nog één keer per jaar doen op landgoed Verhildersum.´
Dominee Pieterman zicht elk jaar met een aantal andere vrijwilligers het graan op landgoed Verhildersum in Leens. Hier scherpt hij zijn zicht (juli 2019).
Hij heeft geen tijd voor andere hobby´s. ´Als het niet regent, ben ik altijd buiten bezig. Rond de pastorie ligt 6000 vierkante meter grond. De lindebomen moet ik nog toppen, de fruitbomen nog snoeien. Van andere bomen haal ik binnenkort takken die ik met een bijl in stukken hak voor de houtkachel. Dit jaar heb ik het huis rondom geverfd. En ik houd drie schapen, die lopen hier voor de sier.´
En nu dus een nieuw jasje voor het hek. ´Het hek kan wel wachten op onderhoud, heeft wel geduld, maar ik niet. Het moet er goed uitzien. Dankzij mijn voorgangers is het intact gebleven. Zij hebben het altijd trouw geverfd.´
Klaas begon in 1973 als predikant van de Hervormde Gemeente Zandeweer-Eppenhuizen-Garsthuizen en vertrok in 1990 naar de Hervormde Gemeente Ulrum-Niekerk-Vierhuizen. Dat betekent dat hij al dertig jaar met zijn vrouw Harma Helmantel – zus van de beroemde schilder – in de pastorie woont, naast het witte kerkje. ´Sinds ik ermee opgehouden ben, is er nog één keer per jaar een dienst. De Stichting Oude Groninger Kerken is inmiddels de eigenaar.´
´Eens in drie jaar doe ik het. Hoe beter ik het onderhoud, hoe langer het mee kan. Met Harma Helmantel woon ik in de derde pastorie op deze plek, gebouwd in 1937. Het hek dateert nog van de tweede pastorie, die was van 1867. Daarvoor stond er een weem. Het hek is dus ruim anderhalve eeuw oud. Als je nu een hek koopt, is het van hoogwaardig roestvrij staal.´
Tussen de bedrijven door werkt de predikant rustig door aan zijn nieuwe boek. Van zijn hand verschenen er al een stuk of tien in de Groningse taal. Een boekwerk over verhalen rond Pasen (Poaskeverhoalen rond haim en hof) was dit voorjaar zijn laatste uitgave. ´De inhoud van mijn nieuwe boek houd ik geheim, anders breng ik anderen op een idee. Wanneer het verschijnt? Geen idee. Ja, als het af is.´
*Dit jaar gaat het hem vlotjes af: in vijf dagen tijd klaart Klaas de schilderklus. ´Het weer zat mee. Het hek kan er weer drie jaar tegen.´
Bij het haventje van Den Andel loopt op een herfstdag Cynthia Dijkhuizen (60) met haar twee Zwitserse witte herders Chico en Ivar. Zo vanzelfsprekend is het niet haar in haar eigen dorp te treffen. ´Steeds hetzelfde rondje om de kerk vind ik niks aan. Het liefst pak ik de auto om in andere dorpen in de buurt te wandelen, op plekken waar ze vrij kunnen lopen.´
Martine en dochter Sophie (haar broertje Thijn is op school) bij de koelkast met zelfgemaakt zuivel.
Winsumer rundvlees verkocht ze al, in augustus kwam daar Winsumer zuivel bij. ´Zelfgemaakt in de keuken van melk van onze koeien´, zegt Martine Wolters-van Dijk, die samen met haar man Klaas een melkveehouderij heeft aan de Netlaan in Winsum.
De melk waar Martine (38) de producten van maakt, komt van de negentig koeien die grazen op het land rond boerderij Nimmerdor. ´Het is geen biologische melk, maar het gaat wel een eind die kant op. Onze melk leveren we via de melkfabriek aan Albert Heijn. Daarvoor gelden duurzame eisen.´
Vanaf links: Jan-Dirk Veltman, Ceico Datema, Wim van Dijk, Marieke Datema, Aaffien Datema en Julian Boogaart.
Daar hebben Aaffien en Marieke Datema wel even hun best op gedaan. Moeder en dochter trakteren de mannen die bij Tinallinge bieten rooien op een uitgebreide lunch.
Lunchen in de vette klei. En wat voor een lunch! ´Een broodje hamburger, soep, bolletjes met ham en kaas, fruit, drinken en slaatjes´, somt Aaffien het aanbod op. ´Je moet goed voor de werkers zorgen.´
Jan Jaap Boehlé (61) zit op de grond en wiedt zevenblad en zuring. De aarde laat hij door zijn handen glijden om te voorkomen dat piepkleine wortelresten achterblijven. ´Dán pas kun je tuinieren, anders blijf je eeuwig achter de feiten aanlopen. Het is monnikenwerk, maar als je het niet doet, ben je nog meer tijd kwijt. Dan moet je het één of twee keer per maand doen. Dit scheelt zoveel ellende.´
Al zo´n 32 jaar is hij in de herfst met de maaikorf op pad. Bennie Penninga (55) mag het werk graag doen.
´Gestructureerd werk ligt me, je weet waar je begint en moet eindigen. Je doet wel steeds hetzelfde, maar nooit op dezelfde plek. Je zit droog, de cabine is voorzien van klimaatregeling en Radio Noord staat op. Natuurlijk heb je midden in de landerijen weinig aanspraak, maar ik heb de telefoon naast me. Als ik iemand wil spreken, kan dat.´
Peter voor het pand, dat hij de komende jaren wil opknappen. Zo komen er nieuwe kozijnen in de zijgevel, nieuwe dubbele toegangsdeuren en vernieuwt hij het balkonnetje.
Een bijzondere combinatie: 32 uur per week is Peter Woddema (63) buschauffeur bij Qbuzz én hij heeft een antiek- en curiosawinkel: De Zaak.
Deze herfstige zaterdagmiddag lopen twee stellen rond in de winkel aan Noorderstraat 8 in Ulrum. Even later vertrekken ze met een partijtje boeken en een glas-in-loodraam.
IJsclub Baflo is klaar voor de winter. Zaterdagmorgen (7 november) rond half negen, bij een temperatuur net boven het vriespunt, zetten Nico Buurma en Henk Haaksema de pomp aan.
Binnen vier tot vijf dagen zal de ijsbaan in Rasquert gevuld zijn met water. ´Hoeveel kuub erop komt weet ik niet, maar er zijn plekken waar 60 centimeter staat, minimaal staat er 30 centimeter´, zegt Nico, voorzitter van de club die 150 jaar bestaat. Van de viering kwam in coronajaar 2020 niks terecht. ´Misschien volgend jaar, we hebben in elk geval nog een feestje tegoed.´
Johan mag graag spitten, maar niet te lang achter elkaar.
Het moestuinseizoen loopt ten einde. Johan Leegte (81) spit op een frisse herfstdag een deel van zijn akker om op de volkstuintjes tussen Klein Wetsinge en Sauwerd, grenzend aan het Reitdiepdal.
