Ze is schilder, componist en couturier. Yby Potlatch is een veelzijdig kunstenaar. Een multitalent, want fotograferen, filmen en schrijven doet ze ook. Sinds vorig jaar september woont de geboren Fries in Wehe-den Hoorn.
Ze woont met Ellen Kiewiet aan de Mernaweg, even buiten het dorp. In Kasteel Ware Liefde, zo noemen de twee geliefden hun woning met ruime tuin grenzend aan de Hoornse Vaart. Ze hebben er een moestuin, een grasveld met tal van fruitbomen waaronder een pas aangeplante bananenboom en citrusboom. Ze streven naar een zelfvoorzienend leven.
´Er komt nog een buitenkeukentje met pizzaoven. Tussen de bomen willen we een podiumpje bouwen voor concertjes en voorstellingen. Leuke dingen doen, samen met anderen. Paar stoeltjes erbij, vrienden uitnodigen. We maken hier ons eigen paradijsje. We zijn nu gesetteld, we willen samen knallen.´
De energieke Yby schildert zoals ze is: kleurrijk. Haar liefde voor de natuur, vooral dieren, vinden we terug in haar schilderijen. Maar ook voor portretten draait ze haar hand niet om.
Ze is door haar figuratieve werk bekend, zelfs in het buitenland. ´Met kunst wil ik de wereld mooier maken. Kleuren helpen daarbij.´ Al haar werken zijn voorzien van hartjes en haar handtekening. ´Want´, zegt ze, ´mensen zeggen: Yby betekent liefde.´
Kraaien en uilen duiken vaak op in haar werken. ´Vroeger heb ik na een ongeluk lang op bed gelegen. In het begin kwamen veel vrienden langs, maar omdat ik niks beleefde en weinig te vertellen had, werden het er steeds minder. Kraaien zijn mij toen tot steun geweest. Ze tikten geregeld tegen het raam, alsof ze met mij aan het praten waren.´
Haar liefde voor kleur is te zien aan hun huis, deels al versierd met vrolijke schilderingen. De rest volgt nog. ´Anderen schilderen hun huis paars of wit.´
Hiervoor woonde Yby in Houwerzijl. ´Ik was ernaartoe verhuisd vanwege mijn ernstig zieke moeder. Ik heb voor haar gezorgd tot ze stierf.´
In Houwerzijl bloeide de liefde op tussen haar en zangeres, actrice en theatermaakster Ellen, bekend van onder meer Zeevrouwen de Musical.
´We waren elkaars achterburen. Onze tuinen grensden aan elkaar. Het was liefde op het eerste gezicht. We plakten liefdesbriefjes op de schutting.´
´Mijn rib heb ik eens gebroken toen ik midden in de nacht over de schutting ging, uitgleed en een tak tegen mijn lijf kreeg. Ja, het was de kortste weg naar Ellen, maar het was wel een rib uit mijn lijf.´
Yby schatert het uit, zoals zo vaak tijdens het gesprek.
Tweeënhalf jaar kennen ze elkaar en inmiddels zijn ze getrouwd. Hun gezamenlijke toekomst wilden ze opbouwen op een nieuwe plek: dat werd Wehe-den Hoorn.
´We wilden beiden graag in dit gebied blijven, het bevalt ons goed. Dit is de mooiste plek waar ik ooit gewoond heb. We hebben alle ruimte, we kunnen hier vissen en varen. We wonen iets buiten het dorp, dat past mij. Ik ben meer dan Ellen een kluizenaar. Laat mij maar in mijn eigen wereldje. En het is hier prachtig. We hebben al groenlingen, een groene specht en ijsvogeltjes gezien. Die komen ongetwijfeld terug in mijn schilderijen.´
Of het de meest bijzondere plek is waar de geboren Fries woonde, valt te bezien. Een molenaarshuisje in de polder bij Wijns, ten noorden van Leeuwarden, was ruim 6 jaar haar stek.
´Ik had het geheel zelfvoorzienend gemaakt. Back to basic, want toen vond ik al dat wij niet goed met de aarde omgaan. Geen stroom, geen gas, geen water. Het was alleen een huisje van steen dat verzakte, de fundering ontbrak.´
´Water haalde ik uit een put, ik had zonnepanelen, enorme batterijen voor de opslag van zonne-energie, een houtkachel en een aggregaat dat op zonnebloemolie liep. De kachel had ik gekregen van een sponsor en was veel te groot voor de kleine ruimte. ´s Winters moesten alle ramen en de deur open, zo warm was het.´
´Mensen over de hele wereld kwamen naar me toe om te kijken hoe ik zo kon leven. Voor mij was het een waar paleisje. Daarvoor had ik op straat geleefd, dat was geen fijne tijd.´
Met weggeefacties haalde Yby het landelijke nieuws. Ze kan zich nog verbazen over de eerste keer, in Wijns. ´Vanwege alle rottigheid en negativiteit in de wereld wilde ik al mijn schilderijen weggeven. Echt dierbare werken die mijn alles waren. Iets weggeven omdat je het zelf niet meer wil, zou ik niet eerlijk vinden.´
´Op Facebook – nee, Hyves was het nog – had ik een berichtje geplaatst: morgenavond vanaf 6 uur geef ik mijn schilderijen weg. ´s Morgens werd ik wakker, keek naar buiten en zag een cameraploeg met daarachter een gigantische rij mensen in het weiland. Bang dat ze achter het net zouden vissen.´
´Het was een gekkenhuis en tegelijkertijd grappig en emotioneel. Sommige reacties waren geweldig. Mensen die kracht haalden uit mijn actie en het schilderij dat ze meekregen.´
´Drie keer heb ik mijn schilderijen weggegeven. Eén keer voor alleen inwoners van Moerdijk, waar een vreselijke brand was geweest. De Moerdijkers konden de schilderijen ophalen bij me thuis in Brabant waar ik voor de liefde naartoe was verhuisd. Voor een reportage van Viva of Flair, dat weet ik niet meer, heb ik later een bezoek gebracht aan Moerdijk. Mensen vielen huilend in mijn armen, alsof ik psychiater of psycholoog was.´
De weggeefacties zijn verleden tijd. Haar werken verkoopt ze zelf. ´Ik ga mijn eigen weg, ben geen standaardkunstenaar. Vroeger heb ik met galerieën samengewerkt, daarmee ben ik gestopt. Een flink deel van de opbrengst gaat naar de galerie en je bent een van de kunstenaars. Míj́n werken wil ik op de voorgrond. Daarom heb ik mijn eigen galerie, op de bovenverdieping. Het levert leuke contacten op. Mensen halen zelf hun schilderij op en zijn vaak ontroerd. Voor mij is het mooi om te zien bij wie mijn werken terechtkomen.´
Haar werken hebben zich over de hele wereld verspreid. In tal van tv-programma´s heeft ze haar opwachting gemaakt, kortgeleden bijvoorbeeld in Koffietijd en Nachtdieren. ´We zijn ook benaderd voor een huizenruilprogramma. Dat moet nog gebeuren. Vanwege corona ging het eerst niet door. Ben benieuwd of we onze honden Kiku en Twinkel mee mogen nemen.´
Componist is Yby dus ook, ze is al te horen geweest op de klassieke radiozender Radio 4.
En over de eveneens kleurrijke kleding die ze ontwerpt en zelf ook draagt, inclusief hoofddoek, zegt ze: ´Mijn schilderstijl komt erin terug en de kleding is genderneutraal. Zelf pas ik niet in het hokje man/vrouw, ik voel mezelf androgyn, zeg maar een wezen. Op mijn kleding zit altijd verf, zonder zou ik me bijna verdrietig voelen. Dan zou ik niet mezelf zijn.´