Midden in het land bij Onderwierum (bij Onderdendam) zit Menno Zijlstra (73) deze ochtend op een campingstoel, half verscholen achter een windschermpje. Te genieten van de februarizon en de natuur, zijn blik omhoog gericht. Verderop een vangnet met eromheen dertig lokvogels. Menno is wilsterflapper, al 30 jaar.
De Sauwerder is een van de weinige Groningers die deze oude vangtechniek nog beheersen. Leerde het ooit van plaatsgenoot Jan Ritsema, die van beroep vogelvanger was. ´Vanmorgen toen het licht werd ben ik begonnen. Hoelang ik hier nog zit, geen idee. Ik heb de tijd aan mezelf.´
´Dit is een oud weidegebied, geweldige cultuurgrond. Humusrijk en een paradijs voor wormen. En dus voor trekvogels. De boer maait maar één, twee keer per jaar. De grond is niet afgetiggeld voor de steenindustrie, zoals verderop. Daar blijven ze weg.´
´Sommige vogelvangers zeggen dat je voor de koffie en na de thee de meeste kans op succes hebt, maar rond de middag heb ik ook goede vangsten gehad. Mijn stelling is: hoogwater verdrijft de vogels van het wad naar het land. Maar niet iedereen is het daarmee eens.´
Vangst voor commerciële doeleinden is in de jaren 70 al verboden. Sindsdien is ringen het enige doel van de vogelvang. ´Dat gebeurt voor het vogeltrekstation en voor Theunis Piersma, topbioloog verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen en gespecialiseerd in trekvogels. Met ruim twintig collega-flappers zit ik in de landelijke Wilsterwerkgroep.´
Menno is al enkele uren in touw en heeft de ringen nog op zak. ´Vroeg in het jaar laten wilsters (goudplevieren), kemphanen en kieviten zich moeilijk vangen. Vanmorgen heb ik twee koppels gezien, maar die zijn niet boven het net geweest. Eigenlijk horen ze hier nu ook niet te zijn, maar in Marokko, Spanje of Portugal. Doordat de winter maar niet invalt, zijn ze achtergebleven. Zolang de grond niet bevriest kunnen ze wormen en emelten eten. Nou ja, dan probeer ik het maar weer eens. Normaal liggen de spullen in deze tijd van het jaar thuis in een kist.´
´Vorig jaar ging het geweldig. In totaal heb ik 484 vogels kunnen ringen, waaronder twee kieviten en twee kemphanen. Tien terugmeldingen kreeg ik, uit Friesland, Noord-Holland en Frankrijk. De Fransen mogen nog jagen op deze vogels. Een jager had een kemphaan en wilster geschoten. Kromme toestand, toch? In het land van Macron zijn die vogels een delicatesse.´
´Mis, mis, mis´, klinkt het met lichte teleurstelling
De vangst in 2020 is tot op heden welgeteld één exemplaar. ´Het jaar is nog maar net begonnen hè. Het is weleens gebeurd dat ik veertien dagen niks ving, maar ik heb ook weleens 68 op één dag gehad. Die ene van dit jaar gebeurde toevallig voor de camera van de NOS, die een reportage maakte over Sauwerd en mij filmde bij Harssensbosch. Wat heb ik daar een reacties op gekregen! Tot uit Nieuw-Zeeland aan toe.´
Ai, daar vliegen vier goudplevieren over. Menno komt direct in beweging en blaast op zijn fluitje. Een ruk aan het 50 meter lange touw om het net te laten klappen is niet nodig. ´Mis, mis, mis´, klinkt het met lichte teleurstelling. ´Terugkomen? Vergeet het maar. Kan fluiten wat ik wil. Maar ze kwamen tóch af op het geluid van de bouwradio.´ Uit de gecamoufleerde radio met USB-stick – vlak bij het net – klinkt continu de lokroep van de goudplevier.
Een kwartier later volgt een zwerm spreeuwen. ´Dat is een goed teken, dan is er weer wat reuring. Die vogels horen trouwens nu ook in het buitenland te zijn.´
Af en toe komt er een appje binnen op zijn smartphone. ´Een goede kennis van mij is muskusrattenvanger en geeft door wanneer hij of zijn collega´s vogels hebben waargenomen. Kan ik er rekening mee houden.´
´Eigenlijk moet je in september met me meekijken. Dan komen de jonge vogels terug uit de steppen van Rusland. Die laten zich makkelijk vangen omdat ze zich volvreten voor de trek. Nu zijn ze volgevreten en hebben ze voorjaarsdrang. De hormonen spelen op. Maar het kan zo maar zijn het over een paar minuten raak is. Zeg nooit nooit.´
Een hobby kost geld en dat geldt ook voor het wilsterflappen. ´Je krijgt er geen vergoeding voor. Zelfs de ringen zijn voor eigen rekening. Twee kwartjes per ring. Wat dat betreft zijn er duurdere hobby´s. En het is toch prachtig om zo in de natuur te zitten?´
Vanaf half maart is Menno weidevogelbeschermer bij boeren. ´De nesten lokaliseren en vastleggen in een app. Markeren met stokken gebeurt maar weinig meer. Dat is maar goed ook, kraaien en eksters hebben donders goed door waar ze moeten zijn. Kom ik als beschermer een nest met jonge kieviten of scholeksters tegen, dan ring ik ze.´
Met een andere hobby verscheen Menno al eens op deze site. Hij helpt zijn zoon Alfred in de viskar op de maandelijkse streekmarkt op landgoed Verhildersum. Vooral in het pellen van garnalen is-ie bedreven.