Sicco Steendam ging als kind al recht op zijn doel af. Orgelmaker, dát zou hij worden. En zo geschiedde. Op 1 mei 2025 oefent hij het ambacht een halve eeuw uit.
Sicco begon in 1986 voor zichzelf aan de Westerdijkstraat in Roodeschool. Inmiddels is de ambachtsman 67, maar stoppen komt niet in hem op. Als het aan hem ligt, blijft de enige orgelmakerij in de gemeente Het Hogeland nog jaren bestaan.
´De orgelmakerij voelt als mijn huis. Het werk is leuk, anders was ik vroeger wel wat anders gaan doen. Bovendien: nog geen 1200 euro in de maand… Kun jij daarvan leven?´
Een bedrijfsopvolger is er niet. ´Onder collega-orgelmakers zie ik niemand met een opvolger, die verkopen hun bedrijf aan een collega. Kinderen zien hun pa altijd klooien voor weinig centen. Die denken: het is goed met je, dat gaan wij mooi niet doen.´
Aan spullen ontbreekt het niet bij Sicco. Verzamelen zit hem in het bloed. ´Ik ben niet van het weggooien, dat had je waarschijnlijk al wel door. Na mijn eerste hartinfarct dacht ik: het moet minder. Ik heb inmiddels nog twee gehad. Dan denk je: waarom zou ik mij eigenlijk druk maken? Als ik er niet meer ben, dan ben ik er niet meer. Anderen moeten maar zien wat ze met mijn spullen doen.´
Een zeer bescheiden deel staat in zijn – zoals hij het noemt – orgelmuseumpje. Opmerkelijk: een oude werkbank vol gereedschap, een zwart-witfoto en een pet. ´Derk Mulder had een orgelbouwbedrijf in Uithuizen. Zijn nabestaanden schonken het mij op voorwaarde dat ik het niet mocht verkopen en er niets aan zou veranderen.´
´De helft van de kastinhoud heb ik als kind verdiend bij orgelbouwer Vierdag in Enschede, waar ik geboren en opgegroeid ben. Elke woensdagmiddag veegde ik zijn werkplaats aan. Als beloning gaf hij mij elke keer een onderdeeltje van een orgel. Vierdag was ook mijn eerste echte werkgever. Op 1 mei 1975 ging ik bij hem aan de slag.´
´Elk voorwerp heeft een verhaal. Wil je ze allemaal horen? Houd er dan rekening mee dat je voorlopig nog niet thuis bent.´
Van zijn overgrootmoeder kreeg hij een ansichtkaart met het orgel in de kerk van Zwartsluis waar zij in 1872 gedoopt was. Zij wist waar zijn interesse lag. ´Als 7-jarige was ik al vastbesloten om orgelmaker te worden. Prima, vond mijn vader die organist was. Er was één probleem. Mijn moeder vond de lts helemaal niks en de mulo alles. Orgelmaker Vierdag wees mij erop dat de lts toch echt dé opleiding was voor dit ambacht.´
´Je zou het niet zeggen, maar vroeger was ik het verlegenste jongetje van de klas. Dit ging echter een kant op die ik niet wilde. Ik fietste naar de lts om de directeur te spreken. Ik zei: ik wil dolgraag naar jouw school en beloof de beste leerling te worden. Mijn moeder vindt de lts echter een minderwaardige opleiding.´
´Nou, dat moest je niet zeggen tegen die beste man. Ik zie hem nog wegrijden in zijn Renault 4´tje. Twee uur later was hij terug en zei: ik heb met je te doen met zo´n moeder, maar het is geregeld hoor.´
Sicco doet zijn duim en wijsvinger 1 centimeter uit elkaar. ´Mijn moeder was ´s avonds flink chagrijnig. Haar lippen vormden zo´n streepje. Zwijgend kwakte ze mijn eten op mijn bord.´
Het huisorgel direct bij binnenkomst van de orgelmakerij koestert hij. ´Het is een Vierdag-orgel, de kleinste uitvoering van de pijporgels. Ik zag het begin jaren 70 staan op een orgeltentoonstelling in Ede, die ik met mijn vader bezocht. Niemand was erin geïnteresseerd, de bezoekers dromden allemaal samen rond de grotere orgels met meer maar kleinere pijpen. Ik heb erop gespeeld en vond het geweldig klinken.´
´Het orgeltje – Vierdag heeft er maar één exemplaar van gemaakt – zag ik drie jaar geleden op Marktplaats staan. Dit was mijn kans. Dit orgel gaat mee naar het verpleeghuis.´
Sicco is op het moment van het gesprek (11 december) net terug van een grote klus. ´Het Lohman-orgel uit 1840 in de Oude Kerk in Scheveningen was compleet verziekt. Ik ben er zes weken in de kost geweest om er een nieuwe sound aan te geven. In die tijd ben ik niet thuis geweest. Dan ben je uit je concentratie, dat werkt niet.´
´De vaste organist is euforisch over het resultaat. Hij belde mij midden in de nacht op. Hij kon maar niet ophouden met spelen. Wat klinkt dit mooi, zei hij.´
In de opslagruimte staan tal van orgels die nog wachten op restauratie. ´Het zijn vooral gekregen spullen, van kerken of particulieren. Als mensen kleiner gaan wonen, gaan de orgels naar de kringloop of de kachel in. Of ze benaderen mij.´
Zijn werk bestaat tegenwoordig uit restaureren, stemmen en onderhoud. ´Naar nieuwe orgels is geen vraag meer. In 2018 heb ik mijn laatste nieuwe kerkorgel afgeleverd, in Noorwegen. Dat was met 12 meter direct mijn hoogste orgel ooit.´
De ontkerkelijking in binnen- en buitenland heeft Sicco aan den lijve ondervonden. ´Ooit werkte ik hier met een man of tien, tegenwoordig heb ik nog één medewerker. Kerken sluiten of hebben geen poen. Dan kun je nog zulke mooie dingen maken.´
Naar schatting staan er in Noorwegen, Polen en Nederland zeventig Steendam-orgels. ´Verreweg de meeste door mij opgeknapte orgels komen ook in Polen of Noorwegen terecht. Daar waarderen ze je werk nog. Ik zet een advertentie in de krant en ben het orgel zo kwijt. Maar er zitten voor mij veel kosten aan. Het restaureren, transport, installeren. Gelukkig kan ik hier de kachel en het licht uitdoen. Ik eet bij de pastoor en dat is niet verkeerd in Polen. De nonnen daar doen de hele dag niets anders dan koken.´
In zijn werkplaats pronkt een 5,5 meter hoog kerkorgel in aanbouw. ´De opdrachtgever zag van de koop af, terwijl wij er al drie jaar aan hadden gewerkt. Het is voor een groot deel gemaakt van gebruikte materialen, daar ben ik een groot voorstander van. In januari heb ik nog een flinke restauratieklus, daarna is dit orgel aan de beurt. Als het klaar is, verkoop ik het. Dan komt er eindelijk weer wat ruimte vrij.´
Verderop in het pand is de pijpenmakerij. ´Met één pijp kan ik rustig een uur bezig zijn tot die doet wat ik wil. Het gekke is dat ik met hout beduidend minder geduld heb.´
´Ik ben perfectionistisch, maar niet in ziekelijke zin. Ik ga niet zo lang frunniken aan de pijpen dat je het idee hebt naar een elektronisch orgel te luisteren. Zó perfect, daar is niets aan.´
´Je kunt mij vergelijken met een koordirigent: die laat alle verschillende stemmen klinken als één sound. Zó moet je een orgel maken. Zó deden die oude jongens dat ook. Tegenwoordig doet bijna niemand dat meer.´