Het huis van Hilbrand Buikema in Winsum zit vol verrassingen. In zijn huiskamer en hal pronken onder meer oude speelautomaten, uit de jaren 1930-1970 en hoofdzakelijk van buitenlandse afkomst. ´Ik heb verder niets met gokken, in het casino zul je mij niet vinden. Maar deze apparaten vind ik fantastisch. De één verzamelt dit, de ander dat. Ik vind het belangrijk dat dit soort machines behouden blijven.´
Hilbrand (55) speelt er geregeld op, dan pakt hij ´s avonds muntjes en gaat ze één voor één bij langs. ´Het is belangrijk voor het behoud dat ze blijven draaien.´ Lachend: ´Het principe is me wel duidelijk geworden. Er gaat meer geld in dan eruit komt. Gelukkig is het mijn eigen geld.´
Alles in een apparaat heeft een functie
In de hal staat een prachtige oude grijpmachine, zoals je ze in een modern jasje nog altijd op kermissen ziet. ´Het is een Franse machine, uit de jaren 30. Ik heb hem soms in de kamer staan, dan pak ik de steekkar en wissel de boel om.´
´De aankoop was een beetje een gok, het houtwerk hadden ze geverfd. De binnenkant was smerig maar intact en alles was verder compleet. Ik heb hem schoongemaakt en de verf eraf gekrabd. Prachtig mahoniehout kwam tevoorschijn.´
´In België woont een man die zijn héle woning vol heeft staan met grijpautomaten. Af en toe heb ik contact met hem. Ik wil nog een keer naar hem toe om het met eigen ogen te zien.´
Hilbrand haalt geld uit het bakje, stopt het in de gleuf en draait aan de hendel. Helaas, mis. Zijn doel – een blauw autootje – blijft liggen.
Kort na de eeuwwisseling begon hij met zijn bijzondere hobby. ´Op een beurs in Duitsland zag ik een oude kauwgomautomaat staan. Ik heb hem thuis aan de praat gekregen en er pakjes kauwgom bij gemaakt. Prachtig vond ik dat. Ja, en dan kijk je verder, koopt verzamelbladen en boeken en gaat vaker naar beurzen, vooral in Duitsland. Je bouwt contacten op met collega-verzamelaars en zo rol je erin. Je koopt en ruilt. Van één automaat heb ik spijt dat ik die ooit heb weggedaan.´
´Dat het vooral buitenlandse automaten zijn is niet verwonderlijk. In Nederland zijn ze nauwelijks gemaakt. De schommelpaarden die je voor winkels ziet, zijn vaak wel van Nederlandse makelij.´
In de hal staan verder verkoopautomaten voor fietslampjes, pakjes shag (van Niemeyer maar de machine komt uit Duitsland), snoep en balpennen. In zijn kamer staan en hangen oude fruitautomaten, een dartmachine en andere speelautomaten. De meeste zijn mechanisch, sommige werken op elektriciteit. Zoals de schietmachine in de kamer.
Over sommige apparaten kan hij interessante details vertellen. ´Bepaalde speelautomaten gaven drop uit of er zat een soort rem op, waardoor je het spel zou kunnen beïnvloeden. Ze werden dan als verkoopautomaat gezien en niet als gokautomaat.´
Hij wijst naar een fruitautomaat op de grond, hooguit 25 centimeter hoog. ´Komt uit Amerika, doordat die zo klein was kon de barman hem bij een controle snel oppakken en verstoppen. Vroeger mocht je daar niet om geld gokken.´
Handige Hilbrand mag-ie best genoemd worden. Hij krijgt niet alleen zijn eigen machines aan de praat, collega-verzamelaars weten hem ook te vinden. En geregeld komen buurtbewoners bij hem met een kapotte grasmaaier, strijkijzer of compressor. En hij is al zeven jaar een van de techneuten bij het Repair Café in zijn woonplaats.
´Door apparaten steeds uit elkaar te halen en weer in elkaar te zetten ga je het op den duur zien. Alles in een apparaat, elk veertje, heeft een functie.´
Het laatste wat hij thuis repareerde, waren mechanische vogels in een kooitje. ´Die vallen net als de beweegbare poppen in mijn kamer onder zogeheten automatons.´ Hij windt de veer op en opeens klinkt vogelgefluit. Mm, Hilbrand is niet tevreden. ´Het fluitje kan scherper, daar moet ik weer mee aan de slag.´
Hilbrand werkte als twintiger bij kermisattractiebouwer Kroon en kort bij Hennie van der Most, voor wie hij attracties opbouwde in Speelstad Oranje. Inmiddels is FrieslandCampina in Bedum al 27 jaar zijn werkgever. En natuurlijk werkt hij daar bij de technische dienst.
